Чеснок саримсокнинг фойдаси ва зарарлари хакида керакли малумот

Саримсок фойдаси — танлаш қоидалари, халқона табобатдаги ўрни, зарарлари

Саримсок пиёз таркибида кўплаб фойдали моддалар мавжуд: калий, калций, фосфор, C ва Б гуруҳ витаминлари, селен, марганец, ёд ва ефир мойлари. Шу билан бирга, саримсок жуда юқори калорияли маҳсулот саналади — 100 г маҳсулотда 149 ккал мавжуд. Аммо одатда ушбу аччиқ сабзавот оз миқдорда истеъмол қилинади ва шу туфайли қоматга зарар йетказмайди. Бироқ, саримсок иштаҳанинг кучайишига ҳисса қўшиши мумкинлигини еътибордан четда қолдирмаслик керак.

Саримсок фойдаси

Саримсок таркибида ўсимликни паразит ва бактериялардан ҳимоя қилувчи учувчи моддалар — фитонсидлар мавжуд. Уни озиқ-овқат сифатида истеъмол қилганда бактерицид, антипаразитар ва замбуруғларга қарши таъсир кузатилади. Ўтказилган тадқиқот натижалари мунтазам равишда саримсок истеъмол қиладиган шахслар гуруҳи саримсокни умуман истеъмол қилмайдиганларга қараганда шамоллашдан уч баравар кам азият чекишлари маълум бўлган.

Саримсок юрак-қон томир тизими фаолиятига ижобий таъсир кўрсатади. Ушбу сабзавотни мунтазам истеъмол қилиш қон ҳосил бўлишини рағбатлантиради, шунингдек қон босими ва холестерин даражасини пасайтиради.

Тромбоз хавфи ва қоннинг ёпишқоқлиги камаяди. Кислородни қабул қилиш қобилияти, чидамлилик ва аъзоларга қон келиши тезлиги қон томирларининг ҳолатига ҳам боғлиқ, шунинг учун саримсок еркаклар жинсий функцияларига таъсир қилади. Бундан ташқари, у еркаклар жинсий гормони — тестостерон ишлаб чиқарилишига ёрдам беради.

Саримсок саратон касалликлари еҳтимолини камайтириши маълум бўлган. Унинг ситоплазмасида аллиин номли бирикма мавжуд. Саримсок тишчасини кесганда ҳужайралар яхлитлиги бузилади ва аллиин ҳужайра ферменти аллициназа билан реакцияга киришади.

Бунинг натижасида аллицин моддаси ҳосил бўлади, у саримсокқа ўзига хос ҳид беради. Бу модда организм томонидан ўзлаштирилмайди ва тер, сийдик, нафас орқали чиқарилади. Аллицин антиоксидант бўлиб, хитойлик олимлар аниқлаганидек, ўпка саратони ривожланишининг олдини олишга ёрдам беради. Ушбу модда саратон ҳужайраларини ўлдиради ва нафас олиш тизимидаги инфекцион жараёнлар еҳтимолини камайтиради.

 

Зарарлари

Саримсок таркибида кучли таъсир қилувчи моддалар мавжуд бўлиб, уларнинг ортиқча миқдори салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Организмда кўп миқдорда фитонсидлар тўпланганда заҳарланиш содир бўлиши еҳтимоли мавжуд. Шунингдек у оч қоринга ёки ошқозон-ичак тракти касалликлари мавжуд бўлган шахсларга тавсия етилмайди.

Бу сабзавот иштаҳани рағбатлантиради, шунинг учун парҳез давомида унинг истеъмолини чеклаш лозим. Епилепсияли беморларга саримсокни истеъмол қилмаслик кўрсатилади, чунки бу маҳсулот хуружлар юзага келишини рағбатлантирувчи хусусиятга ега. Ёш болалар ва аллергик беморларга уни беришда еҳтиёт бўлиш талаб етилади, айниқса янги узилган ҳолатда.

Тиббиётда қўлланилиши

Фармацевтика доривор препаратларни саримсок асосида тайёрланган капсулага ўралган кукун ва тиндирмалар шаклида таклиф етади. Улар шамоллаш, яллиғланиш жараёнлари, юрак-қон томир тизимининг касалликлари ва саратон касаллигини даволашнинг бир қисми сифатида қўлланилади. Тиндирма ташқи томондан қадоқ ва терининг йирингли яллиғланишига қарши курашда ишлатилади.

Препарат таркиби табиий бўлишига қарамай, уни мустақил даволаниш учун қўллаш тавсия етилмайди, ишлатишдан олдин доза ва фойдаланиш усулини аниқлаш учун шифокор билан маслаҳатлашиш керак.

Халқона табобатда саримқсоқ бутун дунё бўйлаб қўлланилади. Ҳиндлар уни астмани, франсузлар гриппни, немислар сил касаллиги, ошқозон-ичак тракти касалликлари ва ҳатто калликни даволаш учун ишлатадилар. Анъанавий шарқ табобатида саримсок модда алмашинувини яхшилайдиган ва овқат ҳазм қилиш жараёнини рағбатлантирадиган маҳсулот сифатида таснифланади.

Саримсок пиёзни юрак-қон томир тизимига фойдали таъсири 2007-йилда ўтказилган бир тадқиқотда қайд етилган. Унинг таркибий қисмлари қизил қон ҳужайралари билан ўзаро таъсирлашиб, қон томирларининг кенгайишига олиб келади ва қон босимини пасайтиради. Америкалик олимлар саримсок екстракти артериялардаги бляшкаларни йўқ қилиши ва юрак хуружининг олдини олишга ёрдам беришини аниқладилар.

Диаллил-сулфид саримсокни озиқ-овқатдан заҳарланишга олиб келадиган бактерияларга қарши курашда самарали восита қилади. Унинг асосида олимлар антибактериал препарат ишлаб чиқишни режалаштирмоқдалар.

Саримсокдаги аллициннинг саратонга қарши хусусиятлари Калифорния университети томонидан тасдиқланган. Лейкоцитларни гамма-нурлантириш бўйича тажрибалар давомида, саримсок екстракти шароитида ўстирилган ҳужайралар одатий шароитда яшайдиган ҳужайралардан фарқли ўлароқ, ҳаётийлигини сақлаб қолганлиги маълум бўлди. Шу сабабли саримсок препаратлари ионлаштирувчи нурланиш билан алоқада бўладиган шахслар учун яхши профилактика ҳисобланади.

Саримсок косметологияда ҳам қўлланилади. У соч тўкилиши, сўгал ва замбуруғли касалликларга қарши, яллиғланган терини парвариш қилиш учун воситалар таркибида учрайди. Халқ табобатида саримсок асосида ниқоблар тайёрлаш учун кўплаб рецептлар мавжуд, аммо куйиш ва аллергик реакциялар келиб чиқмаслиги учун уларни фақат дерматолог билан маслаҳатлашганидан кейин қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.

Пазандаликда ишлатилиши

Саримсок дунёнинг барча ошхоналарида шарафли ўрин егаллайди. Янги узилган саримсок салат, димламалар, гўштларга қўшилади, ароматизация учун унинг ёғи тиндирилади. АҚШда саримсок пиёздан ғайриоддий таомлар — мураббо ва музқаймоқ тайёрланади. Иссиқлик билан ишлов бериш унинг аччиқлиги ва ҳидини камайтиради, шу билан бирга кўплаб озуқавий моддаларнинг фаоллигини ҳам пасайтиради.

Шуни ёдда тутиш керакки, янги саримсокни истеъмол қилгандан кейин бир муддат унинг ҳиди сақланиб қолади, уни тишларни ювиш ёки сақич чайнаш орқали йўқ қилиб бўлмайди, чунки маҳсулот ҳазм бўла бошлагач учувчан моддалар тер, сўлак ва ёғ орқали ташқи муҳитга ажралиб туради.

Саримсокни таркибида кўп миқдорда рух ва темир бўлган донлар билан бирга қабул қилиш тавсия етилади, чунки бу сабзавот юқоридаги микроелементларнинг яхшироқ ўзлаштирилишига ёрдам беради.

Пиширилган саримсок

Пиширилган саримсок пюре қилиб езилади ва крекерларга, тостларга, нонга суртиб истеъмол қилинади. Уни ёғ билан аралаштириш, турли таом ва соусларга қўшиш мумкин.

• Саримсок — ўқсиз бир неча бутун бош

• Зайтун ёғи

Бир бош саримсок пиёз ташқи қаватларидан тозаланиб, фақат бир қавати қолдирилади. Унинг устидан зайтун ёғи қуйиб, фолгага ўралади ва противенга қўйиб, 180 даража иссиқликда 40 дақиқа давомида пиширилади.

Сметанали соус

Маёнез ўрнини босувчи фойдали ва калориялиги паст бўлган соус. Салат, шунингдек гўшт, балиқ, сабзавот ва бошқа пишириқлар учун ажойиб қўшимча.

• Саримсок — 5 та ўртача катталикдаги тишча

• Сметана (10%) — 1 стакан

• Кўкатлар: петрушка, укроп, кинза

• Туз, қалампир — таъбга кўра.

Кўкатлар ювилиб, майда қилиб тўғралади. Тозаланган саримсок тишчалари езиш мосламасидан ўтказилади. Барча масаллиқлар сметанага солинади, туз ва қалампир қўшиб, аралаштирилади.

Саримсокни танлаш ва сақлаш қоидалари

Саримсокни танлашда унинг чиримаганлиги ва моғорламаганлигига еътибор бериш зарур. Саримсокнинг боши қуруқ қобиқда бўшлиқларсиз ва зарарланмаган бўлиши керак. Ўсиб чиққан новдалар аста-секин сабзавотнинг фойдалилик даражасини пасайтиради, шунинг учун унинг ниш чиқармаган хилини сотиб олиш яхшироқ.

Совутгичда саримсок бир ойдан кўпроқ вақт давомида сақланади, ундан кейин ортиқча намлик туфайли у ёмонлаша бошлайди. Янада узоқроқ сақлаш учун қуруқ, қоронғи ва салқин жойлар, масалан, йертўла мос келади.

Тозаланган тишчалар совутгичда бир неча кун сақланиши мумкин, бунда улар ёпиқ идишда бўлиши мақсадга мувофиқ, акс ҳолда унинг ҳиди совутгичда узоқ вақт сақланиб қолади.