Иштаха йуколишини олдини олиш уй шаройитида даволаш

Иштаҳа йўқолиши — сабаблари, патологик ва табиий ҳолатлар, ҳамроҳ аломатлар

Озиқ моддаларининг йетишмаслиги нафақат кишининг кайфиятига, балки саломатлигига ҳам таъсир қилади. Шунинг учун бундай муаммо имкон қадар тезроқ ҳал қилиниши керак. Иштаҳа йўқолиши сабаблари ва уни қандай қилиб меъёрга келтириш мумкинлиги ҳақида қуйида батафсил.

Очлик ва иштаҳа ўртасидаги фарқ

Иштаҳа йўқолиши ташхисини қўйишдан олдин унинг моҳиятини тушуниш керак. Иштаҳа кўпинча очлик — бу овқат йўқлигида намоён бўлган рефлекс билан адаштирилади.

Очлик ривожланиши механизми қонда глюкоза даражасининг пасайиши натижасида ишга туширилади, бунда мия марказларига сигнал юборилади. Одамда очлик спазми пайдо бўлганда фаол равишда сўлак ажрала бошлайди, ҳид сезиш яхшиланади ва ошқозон остида тортишиш ҳисси пайдо бўлади.

Ушбу аломатларнинг барчаси одамнинг очлик ҳис етиши ва овқат излашга тушишига туртки беради. Шу билан бирга унда муайян таом истеъмол қилишга хоҳиш бўлмайди, у ҳар қандай таом қабул қилишга тайёр.

Кишининг маълум овқатларни истеъмол қилиш билан ифодаланадиган очлик ҳисси еса иштаҳа деб аталади. Ушбу ҳиссиётга кўплаб омиллар таъсир қилади: куннинг вақти, яшаш жойи, таъм афзалликлари, ҳиссий ҳолат.
Муайян таъмга еҳтиёж бўлмаслиги ва кишининг умуман овқат истеъмол қилишни истамаслиги иштаҳа пасайиши деб аталади. Ушбу ҳолат анорексия ва бошқа муаммоларга олиб келиши мумкин.

Ҳамроҳлик қилувчи аломатлар

Организмга озиқ-овқат кераклиги ҳақида сигнал бош мия томонидан юборади. Унда овқат ҳазм қилиш тизимига сигнал берадиган нейронлар мавжуд.

Очлик ҳиссини бошдан кечирадиган одамнинг организмда инсулин миқдори кўпаяди ва ошқозон шарбатининг фаол ишлаб чиқарила бошлайди. Очлик ҳиссининг сезилмаслиги миянинг бошқа еҳтиёжлар бўйича ишлашини кўрсатади. Иштаҳанинг пасайиши — овқат ҳазм қилиш тизимининг айрим касалликларида кузатиладиган ҳимоя реакциясидир.

Кўпинча одамда иштаҳа йўқлигида кузатиладиган аломатлар мавжуд. Кўнгил айниши, заифлик — уларнинг енг кенг тарқалганлари. Ушбу белгилар мавжудлиги шифокорларга иштаҳа йўқолиши сабабини аниқлашга кўмаклашади.

Иштаҳа пасайиши сабаблари

Иштаҳа йўқолишининг барча сабабларини иккита тоифага бўлиш мумкин: патологик ва патологик бўлмаган.

Патологик сабаблар

Кўпинча, катталарда иштаҳанинг йўқолиши касалликлар мавжудлигидан далолат беради. Иштаҳа билан боғлиқ муаммоларни унутиш учун профессионал ёрдам талаб етилиши мумкин.

Иштаҳа пасайишининг патологик сабаблари қуйидагилардан иборат:

• Ичак дисбактериози. Овқат ҳазм қилиш жараёнларида фойдали ва патоген микроорганизмлар ҳам иштирок етади. Агар уларнинг мувозанати бузилган бўлса, организм озиқ-овқатдан керакли микроелементларини ўзлаштира олмайди;

• Ендокрин муаммолар. Гормонлар йетишмаслиги кўнгил айниши ва қайт қилишга олиб келади. Натижада, одам заифлашади ва иштаҳани йўқотади;

• Сурункали ошқозон-ичак касалликлари. Бундай аломатлар ошқозон яраси, гастрит, гастродуоденитдан далолат бериши мумкин. Касаллик хуруж олишининг дастлабки белгилари кузатилиши биланоқ профилактик даволанишни ўташ тавсия етилади.

• Руҳий муаммолар, невроз. Юқори зўриқиш, стресс, дам олиш ва маънавий қўллаб-қувватлаш йўқлиги апатия, тушкунликка олиб келади. Ушбу муаммолар кўпинча заифлик, кўнгил айниши, чарчоқ ва иштаҳанинг пасайиши билан тўлдирилади;

• Организмнинг интоксикацияси. Зарарли бактериялар интоксикацияни юзага келтириши мумкин, натижада одам заифлик ва озиқ-овқатни хуш кўрмасликни ҳис қилади;

• Юрак-томир касалликлари. Қон томирларининг ёмонлашиши организмнинг умумий заифлигини, қон босимнинг ошиши еса кўнгил айнишни келтириб чиқаради;

• Дори воситаларига қарамлик. Доимий равишда дори-дармонлар қабул қилиш ошқозон-ичак трактининг ишини қийинлаштиради. Шу сабабли гастрит, ошқозон яраси ва ошқозон ости бези патологияси пайдо бўлиши мумкин;

• Онкология. Кимётерапия натижасида организмдаги кўплаб жараёнларда, айниқса овқат ҳазм қилиш тизимида турли носозликлар юзага келади;

• Организмдаги вирус ва инфекциялар. Касалликларда кўпинча иштаҳа сезиларли даражада пасаяди, чунки кучлар вирусларга қарши курашишга қаратилади. Кўп миқдорда токсинлар заифлик ва кўнгил айнишга олиб келмаслиги учун сув мувозанатини сақлаш керак, яъни кўп миқдорда суюқлик ичиш тавсия етилади.

Патологик бўлмаган сабаблар

Одамнинг овқатдан бош тортадиган вазиятга табиий сабаблар ҳам олиб келиши мумкин. Улар ҳеч қандай касалликка боғлиқ емас.
Патологик бўлмаган сабабларнинг ўзига хос хусусиятлари:

• Аломатларнинг давомийлиги 4-5 кундан ошмайди, кейин иштаҳа ўз-ўзидан кучаяди;

• Тиббий ёрдам, дори-дармонлар қабул қилишга ҳожат йўқ;

• Саломатликка салбий таъсир кўрсатмайди;

• Симптомлар ойига бир мартадан ортиқ такрорланмайди;

• Иштаҳа йўқолиши кескин вазн йўқотишга олиб келмайди.

Патологик бўлмаган сабаблар рўйхатига қуйидаги шартлар киради:

• Ҳайз кўриш. Ушбу даврда аёл организми гормонлар таъсирига жуда сезгир бўлади. Естроген ва прогестерон даражасининг кескин ошиши заифлик, иштаҳа йўқолишига олиб келади. Сикл охирида кўпинча ушбу аломатларга қорин бўшлиғи спазмлари ва бош оғриғи қўшилади;

• Ортиқча овқатланиш. Кундузи яхши овқатланмаслик тунда иштаҳанинг кучайишига олиб келади. Ошқозон-ичак тракти кун бўйи зўриқишга дуч келмаган, шунинг учун кечки вақт организм уйқуга тайёргарлик кўриш вақтида истеъмол қилинган озиқ-овқат ёмон уйқу, кўнгил айниши ва қайт қилишга сабаб бўлиши мумкин. Буларнинг барчаси иштаҳа пасайишига олиб келади;

• Узоқ муддатли очлик. Агар киши онгли равишда овқат истеъмол қилишни чекласа, бу кўнгил айниши ва заифликни келтириб чиқариши мумкин.

Ошқозонга узоқ вақт давомида озиқ-овқат тушмаслиги натижасида ажралиб чиқадиган шира шиллиқ қаватни таъсирлантира бошлайди. Овқатланмаслик оқибатида иш қобилияти пасаяди ва заифлик, кучсизлик пайдо бўлади.

Яхши иштаха – бу яхши соғлиқнинг белгиси. Ёмон иштаҳа турли хил муаммоларга олиб келиши мумкин, аммо анорексия. Агар сиз бир неча кун кетма-кет овқат ейишни ҳис қилмасангиз, иштаҳангизни қандай ошириш ҳақида ўйлаш вақти келди.

Ёмон иштаҳани қандай ошириш мумкин: фойдали маслаҳатлар
Иштаҳани йўқотиш стресс ва бошқа муаммолар туфайли юзага келиши мумкин. Ўзингизни куч билан озиқлантириш бунга лойиқ емас. Сиз муаммони ҳал қилишингиз ва танангизни яна овқат сўрашига мажбур қилишингиз керак.

Вужудингизни ейишни хоҳлайдиган озгина фокуслар мавжуд:

Озгина овқатланинг, лекин тез-тез. Бизнинг ошқозонимиз озгина миқдорда овқатни яхшироқ қабул қилади.

Кунига 2 литргача тоза сув ичинг. Иштаҳани йўқотишнинг енг кенг тарқалган сабабларидан бири бу сувсизланишдир. Унутмангки, чанқашдан олдин ҳам сув ичиш керак. Чанқоқ – бу танангиз аллақачон сувсизланганлиги ҳақидаги сигналдир.

Мазали ва чиройли таом пиширинг. Агар сиз ёлғиз овқатлансангиз ҳам, идиш-товоқларнинг тўғри тақдимотини еътиборсиз қолдирманг.

Ҳар қандай зираворлар ва зираворлардан фойдаланинг. Улар жуда ёқимли.
Бир вақтнинг ўзида овқатланинг. Иштаҳангизни ширинликлар ва булка каби зарарли атışтıрмалıкларла аралаштирманг.