Зайтун ёги фойдаси хакида керакли малумотлар туплами

Зайтун ёғи фойдаси — косметология, тиббиётда қўлланилиши, танлаш қоидалари

Зайтун ёғи — Йевропа зайтуни (лот. Олеа еуропаеа) ўсимлигидан олинадиган маҳсулот. Уни фойдали хусусиятлари жуда кўплиги сабабли норасмий равишда «суюқ олтин» деб ҳам аташади. Маҳсулот тўқ-сариқдан сарғиш-яшилгача рангга ва йенгил ачқимтир таъмга ега.

Зайтун ёғи фойдаси енг кўп бўлган маҳсулотлардан бири сифатида қадимдан машҳур. Бугунги кунда ҳам у тиббиёт, диетология ва косметология соҳасида фаол қўлланилмоқда.

Зайтун ёғи фойдаси

Зайтун ёғи жуда кўплаб шифобахш хусусиятларга ега бўлиб, битта маҳсулотда шунча фойда борлигига ишониш қийин. Унинг таркибидаги А, Д, Е ва К витаминлари суякларни мустаҳкамлайди, ичак фаолиятини яхшилайди, артериал қон босимини нормаллаштиради.

Ўрта йер парҳезининг асосий таркибий қисмларидан бири бўлиб, у ҳазм қилиш тизими, хусусан ошқозонга ижобий таъсир кўрсатади. Бунинг сири — таркибида холестерин миқдорини камайтирувчи монотўйинган ёғ кислоталари, хусусан олеин кислотаси мавжудлигидир. Маҳсулот организм томонидан осон сўрилади, иштаҳани пасайтиради, модда алмашинувини тезлаштиради.

Зайтун мойини мунтазам равишда истеъмол қилиш — юрак-қон томир касалликларини олдини олишнинг яхши усули: у томирларни мустаҳкамлайди ва уларни янада еластик қилади. Қон босимини пасайтиришга ёрдам берадиган кўплаб дорилар зайтун дарахти барги асосида яратилган.

Бундан ташқари, у суяк тўқималарига ижобий таъсир кўрсатади ва калций йўқотилишини олдини олади. Маҳсулотнинг бу хусусияти уни болалар учун айниқса қимматли қилади.

Унинг таркибий қисми бўлган линол кислотаси жароҳат ва куйишларнинг тез тузалиб кетиши, шунингдек, мушаклар тонусини ва организм тўқималарининг нормал ишлашини таъминлайди. Шунингдек бу модда кўриш ўткирлиги ва ҳаракатлар координациясига фойдали таъсир қилади. Юз йил илгари зайтун мойи психологик бузилишларни даволашда ёрдам бера олиши аниқланган.

Аммо кўплаб тадқиқотлар билан тасдиқланган енг ҳайратланарли фойдали хусусиятларидан бири — бу ёмон сифатли ўсмаларни, айниқса кўкрак бези саратони ривожланиш хавфини камайтиришидир. Ёғнинг бир қисмини ташкил етувчи олеин кислотаси, витаминлар ва антиоксидантлар саратон ҳужайралари ривожланишини бостиради. Бошқача қилиб айтганда, бошқа омиллар қатори ҳужайралардаги мутацияга таъсир кўрсатадиган токсинларни организмдан чиқариб юборади.

Зайтун ёғини ичга қабул қилиш қуйидаги касалликларда ёрдам бериши мумкин:

• Жигарни тозалаш;

• Ярали касалликлар;

• Оғиз бўшлиғи касалликлари;

• Парадонтит;

• Ич қотиши;

• Склероз.

Гўзаллик соҳасида қўллаш

• Намлантириш. Зайтун мойи нафақат терини намлантиради, балки уни тиклаб, яллиғланган жойларни самарали даволайди. Шу сабабли мутахассислар терининг ўта қуруқлиги ва қуёш нурларидан куйганлигида зайтун мойи суртишни тавсия етишади.

• Пардозни тозалаш. Агар косметика воситаларига аллергия мавжуд бўлса, унда зайтун мойидан пардозни тозаловчи восита сифатида фойдаланиш мумкин. Бунинг учун пахтали болишчани мойга ботириб олиб, кўзлар устига бир неча дақиқага қўйиш кифоя. Кейин еса айлана ҳаракатлар ёрдамида пардоз артиб ташланади.

• Сочларни мустаҳкамлаш. Ушбу маҳсулот заифлашган сочларни мустаҳкамлаш учун енг яхши воситалардан биридир. Бунинг учун уни бироз илитиб, соч илдизлари ва бутун узунлиги бўйлаб суртиш керак. Сўнгра бош 1 соатга полиетилен ва сочиқ билан ўраб қўйилади, сўнг шампун билан ювиб ташланади.

• Терини ҳимоялаш. Изланишлар натижасида маълум бўлишича, зайтун мойи таркибидаги полифенол моддаси терини ултрабинафша нурлар ва ерта ажин тушишидан ҳимоя қилади. У шунингдек, терини бошқа зарарли таъсирлардан асраши мумкин. Ҳар сафар идиш-товоқ ювиш ёки уйнинг бошқа жойларини кимёвий воситалар билан тозалашдан олдин қўлларга зайтун ёғи суртилса, тери қипиқланиши, ачишиш ва қичишиши каби нохуш ҳолатларнинг олди олинади.

• Лаблар учун малҳам. Куз ва қиш мавсумларида лаблар шамол туфайли тез қуриб қолиб, натижада ёрила бошлайди. Лабларни нормал ҳолатга келтириш ва унинг тикланишини тезлаштириш учун бир хил миқдорда зайтун мойи ва асалари муми аралашмаси суртиш керак. Муолажа бир-икки марта такрорлангач, натижа ўзини узоқ кутдирмайди.

• Селлюлит билан курашиш. Бир хил миқдорда зайтун мойи ва қаҳва қуйқуми яхшилаб аралаштирилади. Ҳосил бўлган аралашма муаммоли жойларга айлана ҳаракатлар ёрдамида 5 дақиқа давомида уқалаб суртилади. Бунда уқалаш оғриқсиз бўлишига алоҳида еътибор бериш керак. Муолажадан сўнг душ қабул қилиш тавсия етилади.

• Қўл ва тирноқлар парвариши. Қўл териси доим озиқлантирувчи кремга муҳтож бўлади. Бу маҳсулот еса ана шундай кремлар ўрнини босиши мумкин. Бунинг учун уйқуга кетишдан олдин қўлларга ушбу мойни суртиш кифоя. Тирноқларни мустаҳкамлаш учун ёғ билан намлаб олинган пахтали болишча ёрдамида тирноқ четларини артиб чиқиш ёрдам беради.

Зайтун ёғи зарарлари

Ушбу ўсимлик енг фойдали маҳсулотлардан бири бўлишига қарамасдан, унинг ортиқча ишлатилишидан келиб чиқадиган баъзи салбий оқибатларини еътиборсиз қолдириб бўлмайди.

Зайтун мойини қўллашда енг еҳтиёткор бўлиши лозим бўлган шахслар тоифаси — ўт пуфаги яллиғанишига (холесистит) чалинган беморлардир. У кучли сафро ҳайдовчи таъсирга егалиги туфайли, касалликни оғирлаштириб юбориши мумкин.

Зайтун ёғи диетологияда кенг қўлланилишига қарамасдан, бу маҳсулотни кунига икки ош қошиқдан ортиқ истеъмол қилмаслик керак, чунки у жуда серкалория ҳисобланади (100 граммида 900 ккал).

Бундан ташқари, бу ёғда қовурилган маҳсулот организмга ҳеч қандай зарар йетказмаслиги ҳақида нотўғри тушунчада бўлмаслик керак. Аслида, қиздириш натижасида ҳар қандай ёғ, шу жумладан зайтун ёғи ҳам нафақат ўзининг фойдали хусусиятларини йўқотибгина қолмай, зарарли ҳам бўлиб қолади. Шу сабабли, истеъмол қилиш учун термик ишлов берилмаган турига афзаллик бериш керак.

Маҳсулотнинг барча салбий сифати фақатгина уни ҳаддан ташқари кўп истеъмол қилганда намоён бўлади. Меъёрни билиш саломатлик гаровидир.
Танлаш қоидалари

Зайтун ёғининг фойдали еканлигига ишонч ҳосил қилиш учун маҳсулотнинг тўғри танлай билиш керак. Буни амалга оширишга ёрдам берадиган бир қатор қоидалар мавжуд:

1. Зайтун мойи, қолган мойлар каби, тозаланган ва тозаланмаган бўлиши мумкин. Барча фойдали хусусиятлар фақат минимал иссиқлик таъсир еттирилганда сақланиб қолади. Шу сабабли, маҳсулотнинг тозаланмаган турига афзаллик бериш тавсия етилади.

2. Бундан ташқари, қадоқда учта ёзувдан бирини кўриш мумкин: виргин (табиий), рефинед (тозаланган) ёки помаcе (кунжарали). Саломатлик учун биринчи варианти енг фойдалидир.

3. Агар қадоқда «мих» сўзи ёзилган бўлса, унда бу мой турли хил навдаги мойларни аралаштириш орқали олинган бўлади, бу унинг хусусиятларига салбий таъсир қилади.

4. Зайтун мойининг фойдали хусусиятлари беш ой давомида сақланади. Шунинг учун унинг ишлаб чиқарилган кунга алоҳида еътибор қаратиш керак.

5. Мойнинг кислоталиги қанчалик паст бўлса, унинг таъми шунчалик юмшоқ бўлади. Маҳсулотнинг енг юқори сифатли навларида бу кўрсаткич 0,8% ни ташкил етади.

6. Енг яхши зайтун мойи битта мамлакатда ишлаб чиқарилади ва қадоқланади. Маҳсулотнинг келиб чиқишини ИГП ёки ДОП белгилари бўйича билиб олиш мумкин. ИГП (Индиcазионе Географиcа Протетта), маҳсулот битта мамлакатда ишлаб чиқарилгани, аммо бошқа мамлакатда қадоқланганини англатади. ДОП (Деноминазионе д ъОригине Протетта) қисқартмаси мой битта мамлакатда ишлаб чиқарилган ва қадоқланганини кўрсатади.

7. Мойнинг сифатини унинг ранги билан аниқлашга мақсадга мувофиқ емас. Унинг бу хусусиятига зайтуннинг нави, меваларининг пишганлиги ва йиғим вақти каби омиллар таъсир қилади.

8. Зайтун ёғининг фойдали хусусиятлари шиша идишларда енг яхши ҳолда сақланади.

Зайтун мойи узоқ вақтдан бери енг фойдали овқатлардан бири сифатида шуҳрат қозонган. Тиббиётда, овқатланишда ва косметологияда фаол фойдаланилади.

Зайтун меваси фойдали из елементларига қанчалик бойлиги тўғрисида ўйламаган қадимги юнонлар ва мисрликлар аллақачон унинг ноёб хусусиятларини қадрлашган ва илоҳий келиб чиқиши зайтун дарахтига боғланишган.

Шундай қилиб, афсонавий қадимги шоир Гомер «суюқ олтин» деб номланган зайтун мойидан фойдаланиш нима еканлигини тушунишга ҳаракат қилайлик.

Зайтуннинг пайдо бўлиши тарихи, шунингдек фойдали хусусиятлари билан машҳур бўлган бошқа маҳсулотлар сир ичида сирланган. Олимлар зайтун дарахтининг ватани Миср еканлигини таъкидлашади. Ва фақат Финикия савдогарлари туфайли у Греция, Испания ва Италияга етиб борди, у ерда у енг кўп тарқалди.

Мифологияда бу сеҳрли дарахт қандай пайдо бўлганлиги ҳақида аниқ бир фикр мавжуд: Юнон афсонасига кўра, Афина маъбудаси Посеидон билан тортишув пайтида найзасини ерга улоқтирган ва бу жойда зайтун дарахти ўсган. Мисрликлар, зайтун маъбудаси Исис дастлаб зайтун тумшуғини ерга еккан деб таъкидлашади.

Зайтун дарахтининг мевалари олти минг йилдан кўпроқ вақт давомида самарали терапевтик ва косметик восита сифатида муваффақиятли ишлатилган.

Зайтун мойи жуда кўп шифобахш хусусиятларга ега, шунинг учун битта маҳсулот буларнинг барига қодирлигига ишониш қийин. Шундай қилиб, «суюқ олтин» нинг фойдалари нимадан иборатлигини билиб олайлик.

Ўрта ер денгизи парҳезининг асосий таркибий қисмларидан бири бўлган зайтун мойи овқат ҳазм қилиш тизимига ижобий таъсир кўрсатади. Бунинг сири маҳсулот таркибидаги кўп тўйинмаган ёг ъкислоталари, хусусан қон холестеролини камайтирадиган олеин кислотасида. Зайтун мойи танадан осонгина сўрилади, иштаҳани камайтиради, метаболизмни тезлаштиради ва ошқозонга фойдали таъсир кўрсатади.

Зайтун мойини мунтазам истеъмол қилиш юрак-қон томир касалликларининг ажойиб олдини олади: қон томирларини мустаҳкамлайди ва уларни еластик қилади.